Графен наноқұрылымдарындағы ғарыштық сәулелердің иондалу энергиясының шығындарын есептеу

Авторлар

  • T.A. Тухфатуллин 1Ұлттық ядролық зерттеу университеті МИФИ Алматы қаласындағы филиалы, Алматы қ., Қазақстан; «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан https://orcid.org/0000-0003-3943-2583
  • В.Ф. Грищенко «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан https://orcid.org/0000-0003-2244-5599
  • Д.В. Исмаилов «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан; Қ.И. Сатпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, Алматы қ., Қазақстан; әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан https://orcid.org/0000-0002-6384-1478
  • Г.И. Гордиенко «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан https://orcid.org/0000-0001-5596-9108
  • Ж.Т. Накысбеков «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан; әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан https://orcid.org/0000-0002-3419-6908
  • Б.А. Тронин әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан; «KazAlfaTech» зерттеу орталығы ЖШС, Алматы қ., Қазақстан https://orcid.org/0009-0005-3034-137X
  • С. Беллуччи Ұлттық ядролық физика институты: Фраскати, Лацио қ., Италия https://orcid.org/0000-0003-0326-6368

DOI:

https://doi.org/10.26577/RCPh.2024v90i3-011
        1 0

Кілттік сөздер:

ғарыштық сәулелер, иондаушы энергия шығыны, арналау

Аннотация

Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында ғарыш саласының стратегиялық бағыттары шеңберінде іргелі және қолданбалы ғылыми ғарыштық зерттеулер дамуда, сондай-ақ ғарыштық технологияларды пайдалана отырып, практикалық мәселелер шешілуде. Бұл зерттеулерде ғарыш кеңістігі факторларының кешенді әсері жағдайында борттық аппаратураның сенімділігі мәселелеріне ерекше назар аударылады.

Қазіргі уақытта орбиталдық станция элементтерін қондыру және құрастыру, ғаламшарлық автоматты станцияларды қашықтан басқару және сол сияқты жұмыстарды әзірлеу және жобалау кезінде математикалық және компьютерлік модельдеу қолданылады, бұл жоғары тиімді және салыстырмалы түрде арзан әдіс.

Бұл жұмыстың мақсаты - ғарыштық сәулеленуге графен наноқұрылымдарының төзімділігін болжау мақсатында олардан ғарыштық релятивистік бөлшектер өткен кездегі энергия шығындарының тәуелділігін зерттеу.

Жұмыста графит кристалдарынан релятивистік иондардың өту кезінде олардың траекториялары мен энергия шығынын модельдеу орындалды. Графит кристалындағы критикалық арналау бұрыштарының сандық мәндері алынды. Ионның энергия шығыны ионның кристалға ену нүктесіне тәуелді емес және 1000 МэВ/нуклоннан аз энергия диапазонында күрт өсетіні көрсетілген.

Авторлардың биографисы

T.A. Тухфатуллин, 1Ұлттық ядролық зерттеу университеті МИФИ Алматы қаласындағы филиалы, Алматы қ., Қазақстан; «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан

автор-корреспондент, физ.-мат.ғыл.канд., доцент, Алматинский филиал НИЯУ МИФИ г. Алматы, Казахстан, email: tta@tpu.ru

В.Ф. Грищенко, «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан

физ.-мат.ғыл.канд., доцент, ТОО «Институт ионосферы» г. Алматы, Казахстан, email: labreab@mail.ru

Д.В. Исмаилов, «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан; Қ.И. Сатпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, Алматы қ., Қазақстан; әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан

PhD, «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан; Қ.И. Сатпаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті, Алматы қ., Қазақстан; әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан, email: ismailov_daniyar_v@bk.ru

Г.И. Гордиенко, «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан

физ.-мат.ғыл.канд., доцент, «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан, email: ggordiyenko@mail.ru

Ж.Т. Накысбеков, «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан; әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан

PhD, «Ионосфера институты» ЖШС, Алматы қ., Қазақстан; әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан, email: Zhassulan.Nakysbekov@gmail.com

Б.А. Тронин, әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан; «KazAlfaTech» зерттеу орталығы ЖШС, Алматы қ., Қазақстан

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан; «KazAlfaTech» зерттеу орталығы ЖШС, Алматы қ., Қазақстан

С. Беллуччи, Ұлттық ядролық физика институты: Фраскати, Лацио қ., Италия

PhD, профессор, Ұлттық ядролық физика институты: Фраскати, Лацио қ., Италия, email: stefano.bellucci@lnf.infn.it

Жүктелулер

Как цитировать

Тухфатуллин T. ., Грищенко, В. ., Исмаилов, Д. ., Гордиенко, Г. ., Накысбеков, Ж. ., Тронин, Б. ., & Беллуччи, С. (2024). Графен наноқұрылымдарындағы ғарыштық сәулелердің иондалу энергиясының шығындарын есептеу. ҚазНУ Хабаршысы. Физика сериясы, 90(3), 84–92. https://doi.org/10.26577/RCPh.2024v90i3-011

Шығарылым

Том 90 № 3 (2024): Хабаршы. Физика сериясы

Бөлім

Физика конденсированного состояния и проблемы материаловедения. Нанонаука