30 МэВ протон энергиясы кезінде 120Sn ядросындағы реакцияны (p,xd) зерттеу
DOI:
https://doi.org/10.26577/RCPh.2021.v79.i4.04Кілттік сөздер:
циклотрон, ядролық реакциялар, реакцияның инклюзивтік қималары, тепетеңдік алды шашырау, құрама ядро, экситондық модельАннотация
Энергиясы 30 МэВ тең протондардың 120Sn ядросымен (р,хd) реакцияларының екі ретті дифференциалды және интегралдық қималары алынды. Қалайы жобаланған ядролық-энергетикалық қондырғылардың құрылымдық материалы болып табылады, атап айтқанда, жоғары энергиялы протон үдеткіші мен терең субкритикалық атом реакторынан тұратын перспективалы гибридті ADS (Accelerator Driven System) электр ядролық қондырғыларында. Негізгі идея-ауыр элементтердің нысандарындағы нейтрондарды шығару үшін жоғары энергиялы зарядталған бөлшектердің үдеткіштерін қолдану. Реакция өнімдерін тіркеу және анықтау үшін dE-E әдісі қолданылды, онда анықталатын бөлшектің екі параметрі жазылады: меншікті иондау және толық энергия. Өлшенген екі ретті дифференциалды толық қате қималар 20% -дан аспады. Екі ретті дифференциалды интеграциядан кейін бұрыш бойынша қималардың интегралды энергетикалық спектрі анықталды. Теориялық талдау TALYS есептеу коды аясында жасалды, оның негізінде ядролардың ыдырауының заманауи теориялық модельдері жатыр. Ұшатын дейтрондардың энергетикалық спектрін қалыптастыруға жауап беретін ядролық реакциялар механизмдері анықталды. Алынған эксперименттік нәтижелер зерттелген реакциялар қималарының жетіспейтін шамаларын толтырады және оларды ядролық реакциялар теориясының жаңа тәсілдерін жасауда, сондай-ақ гибридті ядролық-энергетикалық қондырғыларды құруда қолдануға болады.
Библиографиялық сілтемелер
2 S.A. Bznuni, V.S. Barashenkov, V.M.Zhamkochyan, А.N. Sosnin, А. Polanski, and А.G. Khudaverdyan, PEPAN 34, 976-1032 (2003) (in Russ).
3 C.D. Bowman, E.D. Arthur, P.W. Lisowski, G.P. Lawrence, R.J. Jensen, J.L. Anderson, B. Blind, M. Cappiello, J.W. Davidson, T.R. England, L.N. Engel, R.C. Haight, et al, NIM A320, 336–367 (1992).
4 A.V. Ignatyuk, M.N. Nikolaev, and V.I. Fursov, Atomic Energy 116, 209-216 (2014) (in Russ).
5 Y. Ikeda, Journal of Nuclear Science and Technology Suppl. 2, 13–18 (2002).
6 A.J. Koning, and M.C. Duijvestijn, Nucl. Phys A744, 15–76 (2004).
7 C. Kalbach, Phys. Rev., C71, 034606 (2005).
8 P.E. Hodgson, and E. Betak, Phys. Rep. 374, 1–89 (2003).
9 A. Guertin, N. Marie, S. Auduc, V. Blideanu, Th. Delbar, et al, Eur. Phys. Journal A23, 49–60 (2005).
10 G. Ussabayeva, T.K. Zholdybayev, B.M. Sadykov, B.A. Duisebayev, M. Nassurlla, Vestnik KazNU, ser. fiz. 2 (65), 34-41 (2018) (in Russ).
11 T.K. Zholdybayev, B.A. Duisebayev, B.M. Sadykov, M. Nassurlla, G. Ussabayeva, K.M. Ismailov, Acta Physica Polonica B49, 693–698 (2018).
12 T.K. Zholdybayev, B.M. Sadykov, M. Nassurlla, G. Ussabayeva, B.A. Duisebayev, K.M. Ismailov, V.V. Dyachkov, and N. O. Saduyev, Bulletin of RAS: Physics, 83, 1180–1183 (2019).
13 Y. Yamaguchi, T. Sanami, Y. Koba., Y. Uozumi, NIM A953, 163158 (2020).
14 Y. Mukhamejanov, G. Alieva, D. Alimov, G.D. Kabdrakhimova, M. Nassurlla, N. Saduyev, B.M. Sadykov, T.K. Zholdybayev, K.M. Ismailov, Y. Kucuk, Acta Physica Polonica B51, 783–788 (2020).
15 N. Otuka, E. Dupont, V. Semkova, et al, Nucl. Data Sheets 120, 272 (2014).
16 Y. Han, H. Guo, Y. Xu, Zh. Zhang, et al, EPJ Web of Conference 146, 09033 (2017).
17 I. Sarpun, A. Aydin, E. Tel, EPJ Web of Conference 146, 09026 (2017).
18 А.А. Arzumanov, L.М. Nemenov, О.I. Anisimov et al, Izv. KazSSR ser. fiz. and matem. 4, 6–15 (1973) (in Russ).
19 А.D. Duisebayev, G.N. Ivanov, and S.N. Rybin, Izv. KazSSR ser. fiz. and matem. 2, 80–81 (1983) (in Russ).
20 A.J. Koning, D. Rochman, J.-Ch. Sublet, N. Dzysiuk, M. Fleming, and S. van der Marck, Nucl. Data Sheets 155, 1–55 (2019).
21 J.J. Griffin, Phys., Rev. Lett. 17, 478-481 (1966).
22 C. Kalbach, Phys. Rev. C33, 818–833 (1986).
23 F. C. Williams Nucl. Phys. A166, 231–240 (1971).
24 F. C. Williams, Phys. Lett. B31, 184–186 (1970).
25 C. Kalbach, Phys.Rev C23, 124–135 (1981).